Theo khảo sát mới đây của công ty nghiên cứu thị trường Teikoku Databank, vị thế quan trọng của Trung Quốc như một thị trường kinh doanh hấp dẫn đối với các công ty Nhật Bản đang giảm đáng kể so với thời kỳ trước đại dịch Covid-19. Tỷ lệ các công ty ưu tiên mở nhà máy, chi nhánh kinh doanh tại Trung Quốc đã giảm lần lượt là 30% và 50%. Điều này được cho là đánh dấu sự thay đổi lớn trong chiến lược của doanh nghiệp Nhật Bản.
Lo ngại bất ổn chính trị
Gần đây, chính quyền Trung Quốc triển khai nhiều biện pháp đáp trả lại những phát biểu của Thủ tướng Takaichi Sanae về tình hình Đài Loan. Động thái này cũng khiến nhiều công ty Nhật Bản lo ngại về “rủi ro Trung Quốc” ngày càng gia tăng, thúc đẩy họ chủ động giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường tỷ dân này.
Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn là điểm đến hàng đầu của 1.908 doanh nghiệp được khảo sát có hoạt động ở nước ngoài. 16,2% doanh nghiệp coi đây là cơ sở sản xuất và 12,3% coi đây là thị trường bán hàng ưu tiên hàng đầu. Nhưng những con số này thực tế đã giảm mạnh nếu so với năm 2019, khi 23,8% doanh nghiệp Nhật coi Trung Quốc là cơ sở sản xuất quan trọng và 25,9% coi đây là thị trường bán hàng chính.
Nhiều đơn vị nhấn mạnh, rủi ro chính trị là mối lo ngại lớn nhất. “Trung Quốc thay đổi luật bất cứ khi nào họ muốn thu thập thông tin, do đó nhiều doanh nghiệp không còn cảm thấy an toàn khi mở rộng hoạt động ở đây”, đại diện một công ty Nhật nhận định.
Báo Sankei cho rằng, các công ty Nhật Bản ngày càng cảnh giác với các biện pháp thắt chặt của chính phủ Trung Quốc, đặc biệt là Luật Tình báo Quốc gia. Theo luật này, cả tổ chức và cá nhân đều phải hợp tác với các hoạt động tình báo của nhà nước Trung Hoa.
Bất an vì nền kinh tế Trung Quốc đang chậm lại
Nhiều công ty Nhật cũng nêu mối lo ngại về nền kinh tế Trung Quốc đang chững lại, bao gồm cả tình trạng bất động sản suy thoái kéo dài.
Để đáp lại những phát biểu của Thủ tướng Takaichi, chính phủ Trung Quốc đã công bố nhiều biện pháp đối phó như khuyến cáo công dân tránh du lịch đến Nhật Bản, tạm dừng các thủ tục nối lại nhập khẩu hải sản Nhật Bản… Tuy nhiên, cho đến nay Bắc Kinh vẫn tránh sử dụng đòn bẩy gây tổn hại nhất, đó là lệnh hạn chế xuất khẩu các nguyên tố đất hiếm.
Tờ Sankei nhận định, với tình hình kinh tế Trung Quốc đang suy thoái hiện nay, việc các công ty Nhật Bản tiếp tục thu hẹp quy mô hoặc rút về cũng sẽ gây tổn hại cho chính nền kinh tế Trung Quốc. Vì lý do này, Bắc Kinh dường như đang cân nhắc cẩn thận mức độ gia tăng áp lực lên Nhật Bản. Do đó, nếu Nhật Bản có những chính sách giảm bớt sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc, chính phủ Nhật Bản cũng sẽ dễ dàng đưa ra lập trường kiên quyết hơn đối với Bắc Kinh.
Doanh nghiệp Nhật chuyển hướng sang Việt Nam, Ấn Độ
Trong khảo sát của Teikoku Databank, khi được hỏi về các điểm đến tiềm năng mở rộng sản xuất trong tương lai, Việt Nam được nhiều công ty lựa chọn ưu tiên hàng đầu, sau đó tới Trung Quốc.
“Mức thuế quan cao dưới thời chính quyền Trump đã làm giảm lợi thế của Trung Quốc với tư cách là một trung tâm sản xuất. Một số công ty thậm chí còn cho biết có thể rút các nhà máy tại Trung Quốc về Nhật Bản”, đại diện Teikoku Databank nói.
So với thời kỳ trước đại dịch, ngày càng nhiều công ty tìm cách đa dạng hóa chuỗi sản xuất và phân phối, bằng cách mở rộng sang các nền kinh tế mới nổi như Việt Nam và Ấn Độ.