Theo báo Asahi, hướng dẫn thực thi Luật di trú sửa đổi đã làm rõ các kịch bản áp dụng với một số trường hợp, dự kiến có hiệu lực từ tháng 4/2027. Trong đó có điều luật thu hồi quyền thường trú đối với những cá nhân sở hữu thị thực vĩnh trú (thường trú nhân) trong Luật Kiểm soát nhập cư và Công nhận người tị nạn.
Visa vĩnh trú được cấp cho những cá nhân đã sống ở Nhật Bản hơn 10 năm, tuân thủ luật pháp và hoàn thành nghĩa vụ công dân, bao gồm cả việc nộp thuế (một số điều kiện nhận visa này có thể thay đổi nếu người nộp kết hôn với người Nhật; đang có visa nhân lực chất lượng cao…). Tính đến cuối năm 2024, có 918.000 người sở hữu loại thị thực này. Khác với các loại thị thực khác, visa này không yêu cầu gia hạn định kỳ. Vì vậy, có một số trường hợp công dân nước ngoài ngừng nộp thuế sau khi nhận vĩnh trú. Luật Di trú sửa đổi nhằm mục đích giải quyết vấn đề này.
Tiêu chí thu hồi visa vĩnh trú
Cơ quan Dịch vụ Di trú đề xuất sẽ có một bài kiểm tra nhằm xác định “hành vi cố ý không thanh toán”, nhấn mạnh vào trường hợp cố ý. Tiêu chí gồm: cá nhân không đóng thuế mặc dù không có hoàn cảnh bất khả kháng. Hoặc cá nhân biết rõ nghĩa vụ phải đóng thuế nhưng vẫn cố tình không nộp. Việc thu hồi visa vĩnh trú sẽ được áp dụng nếu cá nhân này vi phạm cả hai tiêu chí, nhất là các trường hợp nợ quá hạn nhiều lần liên quan đến số tiền lớn hoặc có bằng chứng rõ ràng cho thấy cá nhân đó không có ý định trả trong tương lai.
Tuy vậy, cũng có trường hợp ngoại lệ. Cụ thể, đối với tiêu chí đầu tiên, những cá nhân không có khả năng chi trả do bệnh tật, thiên tai hoặc thất nghiệp sẽ không bị thu hồi tư cách lưu trú. Ở tiêu chí thứ hai, những người không nhận được thông báo thanh toán thuế và không biết về nghĩa vụ đóng thuế cũng sẽ được miễn thu hồi. Tuy vậy, sẽ có trường hợp khi một người nằm trong cả hai trường hợp này vẫn bị mất thị thực vĩnh trú ngay lập tức.
Bên cạnh đó, Cục Di trú cũng có thể chọn thay đổi tình trạng thị thực của một người thay vì thu hồi trong trường hợp liên quan đến bệnh tật nghiêm trọng hoặc các trường hợp nhân đạo khác. Nếu cá nhân có thể được coi là “không cố ý” có thể dẫn đến sẽ được chuyển sang một loại thị thực khác cần được gia hạn thường xuyên.
Cơ quan này sẽ thu thập ý kiến từ các tổ chức liên quan và soạn thảo hướng dẫn chi tiết vào hè năm 2026 và hoàn thiện dự luật vào mùa thu. Lưu ý thêm rằng, việc trốn thuế không phải là vấn đề duy nhất được luật mới đề cập. Quyền thường trú có thể bị thu hồi nếu cá nhân đó vi phạm các yêu cầu nhập cư khác như không gia hạn thẻ cư trú, bị kết án về các tội trộm cắp, hành hung… Các vấn đề này sẽ được nêu cụ thể trong hướng dẫn mới.
Cộng đồng nước ngoài lo lắng
Ông Ryu Katsunori, 79 tuổi, người đứng đầu một nhóm người Hoa ở tỉnh Okayama, cho biết, “Những chuyên gia người Hoa có tay nghề cao làm việc tại Nhật Bản đều mong muốn nhận quyền thường trú cho con cháu của mình. Họ cảm thấy đặc biệt lo lắng về luật Di trú mới”. Ông Ryu đã tổ chức các buổi hướng dẫn trong cộng đồng Hoa về chính sách mới với cư dân nước ngoài.
GS Suzuki Eriko tại Đại học Kokushikan, một chuyên gia về chính sách nhập cư, nhận định: “Thường trú nhân là những người xây dựng cuộc sống lâu dài tại Nhật Bản. Việc thu hồi tư cách lưu trú vốn có tính pháp lý ổn định nhất sẽ là vấn đề nghiêm trọng, cần được xử lý hết sức thận trọng”. Luật pháp Nhật Bản nên nêu rõ rằng các trường hợp ngoại lệ bởi sẽ có những hợp xảy ra bởi lý do bất khả kháng.
GS Suzuki cho rằng Cục Di trú cần xem xét các đặc điểm cá nhân của người đó, như sinh ra tại Nhật Bản, để làm điểm cộng giúp họ không bị thu hồi tư cách vĩnh trú. “Mỗi người đều có hoàn cảnh riêng và phức tạp. Tôi hy vọng Chính phủ sẽ lắng nghe những ý kiến của cộng đồng để đưa ra chính sách hợp lý”, bà nói.
