Khi chúng ta sang Nhật đi làm, chắc hẳn ai cũng đều có mong muốn công việc thuận lợi, sự nghiệp ổn định. Tuy nhiên, có nhiều trường hợp đột ngột bị công ty sa thải, hoặc công ty phá sản… khiến bạn phải nghỉ việc. Trong trường hợp may mắn, bạn có thể tìm ngay được một công việc, nhưng cũng có những người chưa thể tìm được việc phù hợp và rơi vào thất nghiệp. Không ai mong muốn điều này xảy ra, nhưng khi rơi vào trường hợp đó, bạn nên tìm hiểu rõ về koyou hoken (雇用保険) – bảo hiểm thất nghiệp và shitsugyou hoken (失業保険）- chế độ trợ cấp thất nghiệp cho người lao động ở Nhật Bản.
Bảo hiểm thất nghiệp tại Nhật
Koyou hoken (bảo hiểm thất nghiệp) và shitsugyou hoken (trợ cấp thất nghiệp) là hệ thống giúp những người mới thất nghiệp tự nuôi sống bản thân cho đến khi họ tìm được việc làm. Chương trình này do Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản điều hành. Bất kỳ người lao động nào, kể cả lao động nước ngoài muốn sử dụng hệ thống này sẽ phải thông qua trung tâm Hello Work – tổ chức chính phủ hỗ trợ người dân tìm kiếm việc làm.
Thực tế, khi bạn đi làm, trong phiếu lương hàng tháng, bạn sẽ thấy công ty trích một phần tiền đóng bảo hiểm thất nghiệp cho bạn. Lúc này, khi bạn vừa thất nghiệp, thì cũng là lúc sử dụng tới loại bảo hiểm này. Điển hình là đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp để nhận lại một số tiền bằng một phần lương trước đây của bạn.
Đối tượng nhận trợ cấp thất nghiệp
Bạn nộp hồ sơ nhận trợ cấp thất nghiệp shitsugyou hoken (失業保険）tại Hello Work. Luật quy định đối tượng nhận trợ cấp thất nghiệp là tất cả người lao động đang tham gia bảo hiểm thất nghiệp đã được 1 năm tính đến thời điểm nghỉ việc. Trong một năm đó, phải có ít nhất 6 tháng có số ngày làm việc từ 14 ngày trở lên. Với trường hợp người lao động có thời gian làm việc ngắn hạn (từ 20~30 tiếng/tuần) thì thời gian từ lúc tham gia bảo hiểm thất nghiệp đến khi nghỉ việc là 2 năm, trong đó có ít nhất 12 tháng tròn làm việc từ 11 ngày trở lên.
Cách thức nhận trợ cấp thất nghiệp ở Nhật
Bước 1: Chuẩn bị giấy tờ
Trước khi đến văn phòng Hello Work nộp đơn nhận trợ cấp thất nghiệp, bạn cần chuẩn bị các giấy tờ gồm:
- Rishoku-hyo (離職票): thông báo nghỉ việc hoặc sa thải mà công ty cấp cho bạn
- Giấy chứng nhận người được tham gia bảo hiểm thất nghiệp 雇用保険被保険者証就職
- Thẻ cư trú (在留カード)
- Sổ ngân hàng (預金通帳)
- Thẻ My Number (マイナンバーカード)
- Con dấu Hanko (ハンコ)
- 2 ảnh 3 x 2,5 cm
Bước 2: Đến Hello Work gần nhất và nộp hồ sơ nhận trợ cấp thất nghiệp.
Số tiền nhận trợ cấp thất nghiệp là số tiền trợ cấp cơ bản theo ngày 基本手当日額, được tính theo lương của người lao động trước khi nghỉ việc. Số tiền này sẽ dựa trên mức lương trước khi nghỉ việc, độ tuổi, nghề nghiệp và lý do thất nghiệp, thường sẽ bằng 50 -80% mức lương trước đây của bạn trong sáu tháng gần nhất. Cách tính như sau:
Số tiền trợ cấp 1 ngày = (Tổng tiền lương của 6 tháng trước khi nghỉ việc) ÷ 180
※ Tổng tiền lương không bao gồm tiền thưởng.
Tuy nhiên, số tiền trợ cấp 1 ngày không vượt quá mức nhất định như sau:
| Độ tuổi | Số tiền trợ cấp cơ bản tối đa một ngày |
| ～29 tuổi | 6,395 yên |
| 30～44 tuổi | 7,100 yên |
| 45～59 tuổi | 7,810 yên |
| 60～64 tuổi | 6,808 yên |
Sau khi bạn đã nộp giấy tờ, sẽ có thời gian chờ là 7 ngày, áp dụng với người mất việc không phải do lỗi của họ (công ty phá sản hoặc sa thải nhân viên…). Sau đó, tiền trợ cấp thất nghiệp sẽ được gửi vào tài khoản ngân hàng bạn đăng ký với Hello Work. Nếu bạn tự ý nghỉ việc, có thể sẽ phải chờ lâu hơn mới nhận được trợ cấp thất nghiệp. Khoảng thời gian chờ này sẽ khác nhau tùy mỗi trường hợp, nhưng có thể mất tới 3 tháng.
Bước 3: Hello Work xác minh tình trạng thất nghiệp
Để tiếp tục nhận được trợ cấp thất nghiệp vào tháng sau hoặc sau nữa, bạn sẽ phải xuất trình bằng chứng rằng đang nộp đơn xin việc ít nhất hai lần mỗi tháng. Bạn cần quay lại Hello Work sau mỗi 28 ngày để thảo luận với họ về cách bạn đã tìm kiếm việc làm, rồi điền vào biểu mẫu nêu rõ những công việc bạn đã gửi đơn xin việc. Nhân viên Hello Work có thể sẽ liên hệ với các công ty mà bạn đã liệt kê.
Thời gian nhận trợ cấp thất nghiệp kéo dài bao lâu?
Thời gian nhận trợ cấp được tính dựa theo độ tuổi và thời gian bạn đã tham gia bảo hiểm thất nghiệp tính đến thời điểm nghỉ việc.
Trường hợp nghỉ việc do phía người lao động (自己都合退職)
Có 2 nhóm đối tượng:
Đối tượng là người bình thường, thì số ngày nhận trợ cấp thất nghiệp được quy định chung dựa theo số năm bạn tham gia bảo hiểm thất nghiệp.
- Đóng bảo hiểm thất nghiệp dưới 10 năm: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 90 ngày
- Từ 10 năm đến dưới 20 năm: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 120 ngày
- Từ 20 năm trở lên: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 150 ngày
Với người bị thương tật, gặp khó khăn trong xin việc 就職困難者, số ngày nhận trợ cấp được chia các mốc dựa theo độ tuổi và số năm tham gia bảo hiểm.
- Dưới 45 tuổi, đóng bảo hiểm thất nghiệp dưới 1 năm: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 150 ngày
- Dưới 45 tuổi, đóng bảo hiểm thất nghiệp từ 1 năm trở lên: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 300 ngày
- Từ 45 đến dưới 65 tuổi, đóng bảo hiểm thất nghiệp dưới 1 năm: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 150 ngày
- Từ 45 đến dưới 65 tuổi, đóng bảo hiểm thất nghiệp từ 1 năm trở lên: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 360 ngày
Trường hợp nghỉ việc do phía công ty (会社都合退職)
Thời gian nhận trợ cấp thất nghiệp phụ thuộc vào độ tuổi và số năm bạn tham gia bảo hiểm, xét theo người bình thường và người thương tật, cụ thể như dưới đây:
Nếu bạn là người bình thường:
- Dưới 30 tuổi: đóng bảo hiểm thất nghiệp dưới 5 năm sẽ nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 90 ngày; đóng từ 5 đến dưới 10 năm, nhận trợ cấp tối đa 120 ngày: đóng trên 10 năm, nhận trợ cấp tối đa 180 ngày.
- Từ 30 đến dưới 35 tuổi: đóng bảo hiểm thất nghiệp dưới 5 năm sẽ nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 90 ngày; đóng từ 5 đến dưới 10 năm, nhận trợ cấp tối đa 180 ngày; đóng trên 10 đến dưới 20 năm, nhận trợ cấp tối đa 210 ngày. Từ 20 năm trở lên, nhận trợ cấp tối đa 240 ngày.
- Từ 35 đến dưới 45 tuổi: đóng bảo hiểm thất nghiệp dưới 5 năm sẽ nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 90 ngày; đóng từ 5 đến dưới 10 năm, nhận trợ cấp tối đa 180 ngày; đóng trên 10 đến dưới 20 năm, nhận trợ cấp tối đa 240 ngày. Từ 20 năm trở lên, nhận trợ cấp tối đa 270 ngày.
- Từ 45 đến dưới 60 tuổi: đóng bảo hiểm thất nghiệp dưới 1 năm sẽ nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 90 ngày. Từ 1 đến dưới 5 năm, nhận trợ cấp tối đa 180 ngày. Từ 5 đến dưới 10 năm, nhận trợ cấp tối đa 240 ngày. Từ 10 đến dưới 20 năm, nhận trợ cấp tối đa 270 ngày. Từ 20 năm trở lên, nhận trợ cấp tối đa 330 ngày.
- Từ 60 đến dưới 65 tuổi: đóng bảo hiểm thất nghiệp dưới 1 năm sẽ nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 90 ngày. Từ 1 đến dưới 5 năm, nhận trợ cấp tối đa 150 ngày. Từ 5 đến dưới 10 năm, nhận trợ cấp tối đa 180 ngày. Từ 10 đến dưới 20 năm, nhận trợ cấp tối đa 210 ngày. Từ 20 năm trở lên, nhận trợ cấp tối đa 240 ngày.
Với người thương tật:
- Dưới 45 tuổi, đóng bảo hiểm thất nghiệp dưới 1 năm: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 150 ngày
- Dưới 45 tuổi, đóng bảo hiểm thất nghiệp từ 1 năm trở lên: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 300 ngày
- Từ 45 đến dưới 65 tuổi, đóng bảo hiểm thất nghiệp dưới 1 năm: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 150 ngày
- Từ 45 đến dưới 65 tuổi, đóng bảo hiểm thất nghiệp từ 1 năm trở lên: nhận trợ cấp thất nghiệp tối đa 360 ngày
Về nguyên tắc, thời gian có thể nhận trợ cấp thất nghiệp chỉ khoảng 1 năm tính từ ngày nghỉ việc. Tuy nhiên có thể gia hạn thêm thời gian nhận trợ cấp thất nghiệp nếu bạn thuộc một trong các đối tượng sau:
- Phụ nữ đang mang thai, sinh đẻ hoặc nuôi con nhỏ
- Người nhận trợ cấp thất nghiệp đang bị thương, bị bệnh
- Người nhận trợ cấp thất nghiệp đang phải chăm sóc người thân trong gia đình
- Ra nước ngoài (theo hình thức tình nguyện hoặc theo vợ/chồng ra nước ngoài làm việc)
Để gia hạn thời gian nhận trợ cấp thất nghiệp, bạn cần đến Hellowork để trao đổi và làm thủ tục.
Trợ cấp tái xin việc
Để nhận được khoản trợ cấp tái xin việc 再就職手当, người lao động phải đáp ứng một số điều kiện nhất định. Như số ngày còn lại phải từ 1/3 tổng số ngày nhận trợ cấp trở lên và từ 45 ngày trở lên, cùng nhiều điều kiện khác. Vì vậy, ngay cả khi đã xin được công việc mới, bạn hãy liên lạc với Hellowork để xác nhận xem có đáp ứng đủ điều kiện nhận trợ cấp tái xin việc không. Số tiền có thể tương đương với 30% tổng số tiền trợ cấp còn lại.
Hi vọng những thông tin về bảo hiểm thất nghiệp và cách nhận trợ cấp thất nghiệp sẽ hữu ích với bạn khi sinh sống và làm việc tại Nhật.
