Dây bện Kumihimo hay Iga Kumihimo (伊賀くみひも) là sản phẩm thủ công truyền thống có từ thời Nara (710-784), dùng kỹ thuật bện đặc trưng của Nhật Bản. Đến thời Heian (794-1185), những sợi dây bện này được dùng để buộc các cuộn giấy và vật dụng liên quan tới Phật giáo, Thần đạo. Iga Kumihimo còn được sử dụng cho áo giáp và kiếm của các chiến binh. Sau này, nó dần phổ biến trong tầng lớp bình dân, trở thành phụ kiện cho các trang phục truyền thống, như để thắt Obi của Kimono hoặc áo Haori truyền thống của nam giới.
Bằng đôi tay khéo léo và khối óc sáng tạo, các thợ thủ công Nhật Bản đã tạo hàng trăm cách bện khác nhau. Ước tính có 400 kiểu bện Kumihimo và tổng cộng có hơn 3.000 kiểu bện nếu tính cả các kiểu dáng khác nhau. Trong đó, 3 kiểu bện phổ biến nhất là bện tròn, bện vuông và bện dẹt. Mỗi loại sẽ sử dụng giá bện tương ứng.
Năm 2014, nghề bện Kumihimo được công nhận là nghề thủ công truyền thống của tỉnh Chiba. Tuy nhiên, hiện nay số lượng nghệ nhân lành nghề và các cửa hàng bán dây bện Kumihimo truyền thống ngày càng ít đi. Một phần do sự thay thế của các máy bện sản xuất hàng loạt, cạnh tranh gay gắt với dây bện bằng tay. Mặc dù vậy, nghệ thuật dây bện Kumihimo vẫn đang được giữ gìn nhờ những nghệ nhân yêu nghề như ông Nakamura Kota, 51 tuổi, chủ sở hữu đời thứ tư của Nakamurasho, công ty về dây bện Kumihimo có trụ sở tại Matsudo, tỉnh Chiba.
Cụ cố của ông Nakamura từng là một nghệ nhân Kumihimo đến từ khu thương mại truyền thống Shitamachi của Tokyo, đã đứng ra thành lập Nakamurasho vào năm 1893 sau khi chuyển đến Matsudo, lúc đó chỉ là một thị trấn nhỏ, giống như trạm dừng chân cho khách lữ hành. Lớn lên bên những chiếc dây bện truyền thống và ngày ngày quan sát các nghệ nhân, ông Nakamura nuôi dưỡng tình yêu với nghề. Ở tuổi ngoài 20, người thanh niên trẻ quyết định tiếp quản công ty.
Bắt đầu học những kiến thức cơ bản từ mẹ và những nghệ nhân khác, ông tiếp tục trau dồi kỹ năng bằng cách làm ra những tác phẩm để trưng bày hoặc bán tại các cửa hàng bách hóa địa phương. Ông cũng tham gia nhiều triển lãm về nghề thủ công truyền thống. Những sợi dây bện do ông tạo ra đều kế thừa truyền thống Kumihimo theo phong cách Edo, vốn được các Samurai và người dân địa phương sử dụng trong thời kỳ Edo (1603-1867). “Trước khi bện dây, tôi luôn hình dung người đeo chúng sẽ trông như thế nào, để lên ý tưởng về màu sắc và họa tiết”, ông Nakamura chia sẻ.
Để tạo ra dây Obijime cho Kimono bằng kỹ thuật Kumihimo, cần pha trộn 30 loại sơn màu để làm ra loại thuốc nhuộm phủ lên lụa thô, tạo thành các màu sắc như vàng, tím, xanh lá cây… Hiện công ty Nakamurasho sử dụng khoảng 150 màu chỉ, bao gồm 20 màu chỉ tông màu đỏ. Nghệ nhân quấn các sợi chỉ màu quanh những quả nặng bằng chì nặng trung bình 60-750g gọi là tedama, rồi điều chỉnh độ căng của chỉ và quấn lại với nhau trên một giá bện, gọi là kumidai.
Những họa tiết tuyệt đẹp của Kumihimo được tạo ra bằng cách sử dụng nhiều loại giá bện khác nhau. Một trong số đó là marudai, có lỗ ở giữa, cho phép tạo ra nhiều họa tiết như hình xoắn ốc và hình chữ nhật. Các họa tiết phức tạp như mưa đá hay nước chảy được tạo ra bằng dụng cụ bện naikidai bán tự động. Các bánh răng quay cho phép nhiều sợi len được dệt qua cùng lúc.
Để làm một chiếc obijime dài từ 150-160 cm, cần 900 đến 1.200 sợi chỉ và nghệ nhân cần 3-14 ngày để bện xong một dây Obijime. Với dây Haorihimo, một số kỹ thuật bện khó chỉ ông Nakamura và một vài nghệ nhân tại Nhật hiện nay mới có thể làm được. Ông từng bện dây đeo Kumihimo Haori cho Fujii Sota – nhà vô địch cờ shogi và cả đô vật sumo Shishi đến từ Ukraine. “Khi nhìn thấy mọi người đeo dây Haori Kumihimo do tôi làm, tôi cảm thấy mình gắn kết với xã hội và có thể giúp ích cho mọi người”.
Tuy vậy, hiện nay công ty Nakamurasho cũng gặp khó khăn khi nhiều nghệ nhân lớn tuổi quyết định nghỉ hưu. Công ty không thể sản xuất số lượng lớn các sản phẩm kumihimo và các đơn đặt hàng lớn từ cửa hàng Kimono. Ông chọn cách quảng bá nghệ thuật truyền thống này tại triển lãm cá nhân và bán được 30 sản phẩm trong một tuần.
Thỉnh thoảng có nhiều đoàn khách quan tâm đến thăm xưởng của công ty, ông lại say sưa thuyết trình về Kumihimo. “Vẫn còn rất nhiều người yêu thích và muốn sở hữu dây bện Kumihimo. Để gìn giữ văn hóa truyền thống Nhật Bản, tôi mong rằng sẽ có nhiều người trẻ yêu thích, tiếp nối nghề”.